Г.Ганчимэг: Нярай ангир уургаа амласнаар дархлаа тогтдог

Эрүүл мэндийн салбарт тасралтгүй 21 жил ажилласан Гомбосүрэнгийн Ганчимэгтэй ярилцлаа. Мянга мянган үрийн “хүйн ээж” гэж бодохоор баярлах, бахдах мэдрэмж төрдөг хэмээн инээмсэглэх бүсгүй эдүгээ ЭХЭМҮТ-д эх баригч эмчээр ажилладаг. -Хүн болж эхээс мэндлэх энхрий бяцхан үрсийг хамгийн түрүүнд алган дээрээ тосдог хүмүүс эх баригчид байдаг. Ажилдаа дуртай, энэ мэргэжлийг сонгосондоо баярлаж явдаг гэж хэлж байсан. Ажил мэргэжлийнхээ талаар ярихгүй юу?-Эх баригч мэргэжил тун сайхан мэргэжил. Энэ мэргэжлээр ажиллаж байгаадаа үнэхээр баяртай байдаг. Тэр тусмаа хүний орчлонд ирж буй үл таних зочдыг хамгийн түрүүнд гар дээрээ тосоод, халуун дулаан дуу хоолойгоор төрсөн цаг минутыг нь хэлээд л ээжид нь өгнө шүү дээ. Эхийг эсэн мэнд амаржуулж айл гэрт аз жаргал бэлэглэдэг миний мэргэжил хамгийн сайхан. -Анхны юм бүхэн мартагддаггүй шүү дээ. Та анхныхаа эхийг амаржуулж байхдаа хэр сандарсан бэ?-Их сандарсан, айсан бас баярласан. Төрөх өрөөний эх баригчаар ажлаа аваад давтан төрөгч төрлөө шүү гэхээр нь стандарт ном дүрмийнхээ дагуу хувцсаа өмсөөд төрөх өрөөнд очсон. Тэгтэл нэг л мэдэхэд нярайг алгандаа тэвэрчихсэн эхийн хэвлий дээр тавьж байсан. Сандрах, догдлох, баярлах мэдрэмж зэрэг тохиолдсон доо. Тэр ээж минь хэвийн сайхан төрсөн. Тэр цагаас хойш эх баригчаар олгох дээшлүүлэх, эх барихын бакалавр, ахлах зэрэгтэй их баригч болтлоо суралцаж мэргэшээд л явж байна даа. -Говь-Алтай аймгаас ажлын гараагаа эхэлсэн гэлээ. Таны төрж, өссөн нутаг уу?-Тийм. ээ Би Говь-Алтай аймгийн Анагаах ухааны коллежийг бага эмч мэргэжлээр төгсөөд 2001-2009 он хүртэл аймгийнхаа Нэгдсэн эмнэлэгт ажилласан. Төрж өссөн нутагтаа боловсрол эзэмшээд, тэндээ ажлын гараагаа эхэлсэн гэж бодохоор сайхан санагддаг юм. Миний хань Д.Мөнх-Эрдэнэ хуульч, эрх зүйч мэргэжилтэй прокурор хүн байсан болохоор төрийн томилолтоор Баянхонгор аймаг руу шилжих болов. Би ч гэр бүлийн хүнээ дагаад Баянхонгор аймагт суурьшиж аймгийн Нэгдсэн эмнэлгийн төрөх эмэгтэйчүүдийн тасагт 2009-2017 он хүртэл эх баригчаар ажилласан. Гэтэл ханьд минь Улаанбаатар хотод ажиллах томилолт ирж манайх гэдэг айл дахин “буурь сэлгэсэн” юм. Ингээд би ЭХЭМҮТ-д 2017 оноос одоог хүртэл ажиллаж байна. -Ээж бүрийн хамгийн аз жаргалтай мөч 10 сар хэвлийдээ тээсэн үрдээ ангир уургаа амлуулах байдаг. “Хүйн ээж” ч гэсэн энэ үйл явдлыг хараад их баярладаг байх? -Тэгэлгүй яахав. Бид хэдийгээр тээж төрүүлээгүй ч хорвоод хүн болж ирэхэд нь хамгийн түрүүнд алгандаа тэвэрч авсан “Хүйн ээж” шүү дээ. Нярай ангир уургаа амлах, ээжтэйгээ арьсаараа шүргэлцэх нь хамгийн чухал мөч. Ингэснээр нярай амин дэмийг уургаараа амталж дархлаа тогтдог. Ер нь нярай шууд хөхөө амладаггүй. Тэд уруулаа цорвойх, шүлсээ гоожуулах, гарын хуруугаа хөхөх зэрэг эгдүүтэй үйлдэл гаргадаг бөгөөд энэ нь нярай хөхөө амлах болсны дохио болдог. -Хүн өөрийн биеэр мэдэрч байж л зарим зүйлсийг ойлгодог гэдэг. Танд тийм үе тохиолдож байв уу?-Байлгүй яахав. Бид чинь төрөх гэж байгаа эхчүүдийг “зөв амьсгаа аваарай, заа одоо дүлээрэй, одоо тэгээрэй” гээд зааварчилгаа өгч ажиллана шүү дээ. Гэтэл би яг төрөх үедээ буруу амьсгаа авах гээд байсан. Тэгээд л дотроо заа зөв амьсгаа авах хэрэгтэй шүү, эх баригчийн зааварчилгааг дагна шүү гээд өөрийгөө хянаж байлаа. Яг тэр үед төрөх гэж байгаа эхчүүд ингэдэг юм байна даа гэж бодож байсан.-Одоо хоёулаа жирэмсэн эхчүүдэд хандан зөвлөгөө мэдээлэл хүргэе?-Жирэмсний хяналтад орох, товлолт үзлэгтээ сайн үзүүлэх, шинжилгээндээ тогтмол хамрагдах хэрэгтэй. Зарим ээж жирэмсний хяналтдаа орохгүй явсаар төрчихдөг. Ингэж ерөөсөө болохгүй. Ураг хэвийн бойжиж байгаа эсэхийг мөн ээжийн биеийн байдлыг тогтмол мэдэх нь маш чухал.-Ээжүүд төрөлтдөө хэрхэн бэлтгэвэл зохилтой вэ?-Жирэмсний бөмбөгөөр сайн дасгал хийх хэрэгтэй. Бөмбөг нь аарцгийн ёроолын булчинг суллаж өгдөг бөгөөд хүүхдийн толгойг доошлуулдаг. -Төрөх гэж буй ээжүүд эмнэлэгт ирэхдээ ямар хувцас бэлдэх хэрэгтэй вэ? -Ээжүүд эмнэлэгт ирэхдээ цайвар өнгийн гутал, углааш, цайвар өнгийн ор хөнжлийн даавуу, том хүний нааж өмсдөг памперс, дэвсдэг памперс, нойтон салфетик, нойлын цаас бэлдэж ирэх ёстой. Мөн жирэмсний аюултай шинж тэмдэг, төрсний дараах аюултай шинж тэмдэг, нярайн аюултай шинж тэмдгийн талаар тодорхой мэдээлэлтэй байх чухал шүү. -Сүүлчийн асуултыг танд үлдээе? -Ээжүүд төрөхийн өмнө сэтгэл зүйгээ маш сайн бэлдэж төрөлтийн процесс болон зөв амьсгалах талаар тодорхой хэмжээний мэдлэгтэй баймаар санагддаг. Учир нь төрөх үйл явцад ээж мэдлэг мэдээлэлгүйгээс болоод төрхийн хүндрэл гарч болзошгүй байдаг. Иймд хяналтын эмч болон эх баригчийн заавар зөвлөгөөг дагах, тэднээс төрөх үеийн мэдлэг мэдээлэл авах зайлшгүй хэрэгтэй юм. МҮЭХ: ИРГЭДИЙН ЦАЛИН, ТЭТГЭВРИЙГ ЯАРАЛТАЙ НЭМЭГДҮҮЛЭХ ХЭРЭГТЭЙ Дэмжиж байвал 1 гэж бичээд ШЕЙР!!! МҮЭХ-ноос Засгийн газрын тогтоолтой холбоотойгоор үйлдвэрчний эвлэлийн холбоод мэдээлэл хийлээ.МҮЭ-ийн Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга М.НЯМДАВАА: “Төсөв зардлыг хэмнэх, орон тооны давхардлыг арилгах, цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхгүй байх Засгийн газрын тогтоол гарсан. Энэ нь төрийн захиргааны албан тушаалтанд хамааралтай гэсэн. Гэтэл энэ нь төрийн үйлчилгээний ажилтан, багш нарт үйлчилж байгаа тул энэ тогтоолыг дэмжихгүй байна. Цар тахалтай холбогдуулан өргөн хэрэглээний барааны үнэ нэмэгдэж, иргэдийн худалдан авах чадвар буурч байна. Тиймээс Засгийн газар шатахуун, өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлттэй холбоотой цалин, тэтгэврийг нэмэх шаардлагатай байна” гэлээ. Г.Өнөрбаяр: Таван жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоосноор нэг хүний тэтгэвэр 15 мянган төгрөгөөр нэмэгдэнэ УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж байна. Өчигдөр тус хуулийн төслийг НББ-ны байнгын хороо хэлэлцээд хэлэлцэхийг дэмжсэн билээ. Хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж нарын гишүүд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард өргөн барьсан юм. Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбоотойгоор гишүүд асуулт асууж, хариулт авлаа.УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар: Энэ асуудлыг шийдсэнээр хэдэн төгрөгийн зардал гарах вэ. Иргэдийн санал хүсэлтийг авсан уу. Нэмэлт зардлуудаа хасаад тэтгэврээ нэмэгдүүлэх шаардлага байна. Энэ тал дээр байнгын хороо ямар байр суурьтай байна вэ.ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: Манай яамнаас Нийгмийн даатгалын багц хуулийн төслийг өргөн барьсан. Хуулийн төсөлд таны ярьсан зүйлийг бүгдийг нь тусгаж оруулсан. Жилд 30 мянга орчим хүн тэтгэвэр тогтоолгож байгаа. Үүний 70 орчим хувь нь тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэврээ тогтоолгодог. Үлдэж байгаа хүмүүсийн цөөн хувь дээр энэ дараалсан таван жил гэдэг асуудал яригданаУИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Долоон жилийн хугацаанд хүмүүс ажлаа сольдог, завсарддаг асуудал байдаг. Тиймээс долоон жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоолгох нь иргэдэд маш их хохиролтой. 2022 оны төсөв дээр 10 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө шаардагдана.УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин: Засгийн газрын өргөн барьсан хуультайгаа хамт хэлэлцээд явж болдоггүй юм уу. Сүүлийн таван жил өндөр цалин авсан хүмүүс илүү хожоод, бусад ахмадуудад ямар ч ялгаагүй юм биш үү. Энэ хуулийг баталснаар ямар хэмжээний санхүүжилт шаардлагатай вэ. 2022 оны төсвөө баталчихсан. Санхүүжилтээ яаж шийдэх юм бэ?УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: МАН-ын бүлэг энэ хуулийг хэлэлцэхийг дэмжчихээд багц хуультай хамт хэлэлцье гэдэг санал тавьсан. Гэхдээ энэ хууль бол ирээдүйд тэтгэвэрт гарах хүмүүсийн тэтгэврийг тогтоохдоо таван жилээр тооцно гэж байгаа. Эрт тэтгэвэрт гарсан хүмүүсийн асуудал тусдаа асуудал. Энэ хуулийг баталбал бид олон ахмадынхаа тэтгэврийг 500 мянга болгох боломж бүрдэх юм.УИХ-ын гишүүн Б.Чойжилсүрэн: 2016-2021 онуудад улсын төсвөөс тэтгэврийн санд хэдэн төгрөг шилжүүлсэн бэ. НДШ-ийг 20-иос 25 хувь болгох, тэтгэврийн дунджийг 7 жилээр тооцох гэдэг асуудлыг би Сангийн сайд байхдаа батлуулж байсан. Тэтгэврийн санд ямар хэмжээний нэмэлт дарамт ирэх вэ?Тэтгэврийн сангийн орлого зарлага улсын нэгдсэн төсөвт тооцогдож явдаг. Ирэх оныхоо төсвийг баталчихсан. Жил бүхэн 120 орчим тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэнэ. Ингэснээр НДС-д жил бүхэн улсын төсвөөс 800 орчим тэрбум төгрөгийн татаас өгнө. Ард түмэнд таалагдаж гоё юм ярьж болно. Гэхдээ байгаа юмаа тараадаг, хуримтлуулдаг юмгүй байх нь зөв үү.УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: 2021 онд 35 мянган тэтгэвэрт гарсан. Үүний 70 хувь нь хувь тэнцүүлсэн болон бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэвэр тогтоолгосон. Жилд дөрөвхөн тэрбум төгрөг хэмнэхийн төлөө ахмадуудынхаа эрх ашгийг хохироох ёсгүй байсан юм. Энэ шийдвэр төрд иргэдийн итгэх итгэлийг алдагдуулсан.ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: 2016 онд улсын төсвөөс 494, 2017 онд 570.3, 2018 онд 609.8, 2019 онд 605.5, 2020 онд 400, 2021 онд 603.5 тэрбум төгрөгийг НДС-д татаас болгож өгч байгаа. 2022 онд улсын төсвөөс 459.8 тэрбум төгрөг өгнө. Долоон жилийг таван жил болгосноор тэтгэвэр огцом нэмэгдэх юм шиг буруу ойлголт өгч болохгүй. Нэг хүний тэтгэвэр 15 мянган төгрөгөөр нэмэгдэнэ.